Kanser Kadar Tehlikeli Olan KOAH Hastalığına Dikkat

MedAmerikan Tıp Merkezi doktorlarından Doç. Dr. Benan N. Çağlayan, KOAH hastalığının öksürük, balgam çıkarma, nefes darlığı, hışıltılı solunum gibi belirtilerle anlaşılabileceğine dikkat çekiyor. İlerleyici bir akciğer hastalığı olarak tanımlanan KOAH için risk faktörleri, astımda olduğu gibi genetik ve çevresel olmak üzere 2 grupta ele alınıyor. En önemli risk faktörünün tütün kullanımı olduğu bilinen KOAH hastalığının sigara içenlerdeki gelişme riski içmeyenlere göre 10-25 kat daha fazla. Aynı zamanda havalandırması kötü, korunma önlemlerinin uygulanmadığı dumanlı ve tozlu işyerlerinde çalışanlarda da görülme ihtimali popülasyona göre değişkenlik gösteriyor. Türk nüfusunun yaklaşık 2,5-3 milyonunun KOAH hastası olduğu tahmin ediliyor. KOAH, yani kronik obstrüktif akciğer hastalığı öksürük, balgam çıkarma, nefes darlığı, hışıltılı solunum gibi belirtilerle seyreden ilerleyici bir akciğer hastalığıdır. Tüm dünyada ciddi bir ölüm nedeni olan bu hastalık yüzünden her yıl yaklaşık 2,5 milyon kişi yaşamını yitirmektedir. ABD'de 1968-1995 arası yaşa uyarlanmış ölüm oranlarının seyrine bakıldığında, koroner kalp hastalığı, inme, diğer serebrovasküler hastalıklar ve bunların dışında kalan diğer tüm ölüm nedenlerinde azalma izlenirken, aynı dönemde KOAH nedenli ölüm oranlarında ciddi bir artış olduğu (% 163) saptanmıştır. KOAH'ın tüm dünya genelinde ölüm nedenleri arasında 2020 yılında 3. sıraya yerleşeceği öngörülmektedir. Ülkemiz için elimizde kesin sayısal veriler olmamakla birlikte, yaklaşık 2,5-3 milyon KOAH hastası olduğu tahmin edilmektedir. KOAH için risk faktörleri astımda olduğu gibi genetik ve çevresel olmak üzere 2 grupta ele alınmakla birlikte, en önemli risk faktörü tütün kullanımıdır. Bunun yanı sıra özellikle gelişmekte olan ülkelerde zararlı gaz ve partiküllere maruz kalma da KOAH gelişimine yol açabilir. Örneğin ülkemizde bazı kırsal alanlarda yakıt olarak kullanılan tezek dumanı KOAH için risk faktörü olarak ele alınmalıdır. Aktif sigara kullanımı KOAH için bilinen en önemli risk faktörüdür. Sigara içenlerde KOAH gelişme riski içmeyenlere göre 10-25 kat daha fazladır. Aktif sigara içenlerin sigarayı bıraktıklarında solunum fonksiyon testlerindeki yıllık kayıp hızı, sigara içmeye devam edenlere göre ileri derecede azalmaktadır. Sigarayı bırakma yaşı ne kadar erken olursa solunum fonksiyon testlerindeki bozulma hızı o derecede yavaşlamaktadır. Bugün sigara içenlerin yaklaşık %15-20 kadarında KOAH geliştiği bilinmektedir. Mesleksel maruziyet de KOAH için önemli risk faktörüdür. Havalandırması kötü, korunma önlemlerin uygulanmadığı dumanlı ve tozlu işyerlerinde çalışanlar da KOAH gelişimi için normal popülasyona göre daha yüksek risk taşımaktadırlar. Hastalığa ait belirti ve bulgular: Hastalığın ilk belirtileri öksürük ve balgam çıkarmadır. KOAH hastalarının büyük çoğunluğu aynı zamanda sigara tiryakisi olduğundan öksürük ve balgam yakınması başlangıçta hasta tarafından sigaradan oluyor, düşüncesiyle önemsenmez. Oysa bu dönemde hastalığa tanı konulması hastanın geleceği açısından son derece önemlidir. Erken dönemde sigaranın bırakılmasıyla birlikte hastalık belirtileri gerileyebilir ve hastalık gelişimi durabilir. Öksürük genellikle sabahları daha fazla ve arka arkaya olur. Kronik bronşitin ön planda olduğu KOAH olgularında çoğu kez öksürükle birlikte balgam çıkarma da vardır. Hastalığın bu dönemde fark edilmemesi ve sigaraya devam edilmesi neticesinde hastalık ilerler ve hışıltılı solunum, nefes darlığı gibi yakınmalar ortaya çıkar. Ayrıca bazı hastalarda balgamla birlikte hafif hemoptizi (kan tükürme) olabilir. Ön planda amfizemin yer aldığı KOAH olgularında ise hastalar en fazla nefes darlığından yakınırlar. Bu gruptaki hastalarda hışıltılı solunum, öksürük ve balgam çıkarma yakınmaları daha seyrektir. Yine amfizemin ön planda olduğu KOAH hastaları genellikle astenik, ince yapılı tiplerdir. Buna karşın kronik bronşitin ön planda olduğu KOAH hastaları tıknaz, kısa boylu yapıdadırlar. KOAH'ın ağır ve çok ağır formlarında kandaki oksijen miktarında azalma ve buna bağlı morarma ve en nihayetinde kalp yetersizliğine bağlı ayaklarda şişme gibi belirtiler ortaya çıkar. Hastalığın tanısı: Sigara kullanımı, zararlı gaz ve partiküllere maruziyet veya genetik risk faktörleri varlığıyla birlikte kronik öksürük, balgam çıkarma ve nefes darlığı gibi semptomlarla başvuran hastalarda standart akciğer grafisi ve "solunum fonksiyon testleri" yapılmalıdır. Standart akciğer grafisinde KOAH'a ilişkin bulgular saptanabilmekle beraber, yukarıdaki şikâyetlere neden olabilen akciğer kanseri, bronşektazi gibi diğer akciğer hastalıklarının tanısı da konulabilir. Solunum fonksiyon testleri ise KOAH tanısının objektif olarak kesinleştirilmesini ve hastalığın varlığı durumunda ağırlık derecesinin belirlenmesini sağlar. Hastalığı çok erken dönemde tanımak ve hastalığa neden olan tütün kullanımı ve diğer etkenleri ortadan kaldırmak KOAH'ın ilerlemesini durduracak tek yöntemdir. Bunun için ise 40 yaşın üzerinde, özellikle tütün kullanımı olan bireylerin solunum fonksiyon testleriyle taramadan geçirilmesi gereklidir.